Grzybica Jamy Ustnej – Przyczyny, Leczenie, Zapobieganie

1. Co to jest grzybica jamy ustnej?
2. Co wywołuje grzybicę jamy ustnej?
3. Grzybica jamy ustnej a zęby
4. Grzybica jamy ustnej – jak rozpoznać?
5. Jak leczyć grzybicę jamy ustnej?
6. Grzybica jamy ustnej – do jakiego lekarza?
7. Leczenie grzybicy jamy ustnej domowymi sposobami
8. Jak zapobiegać grzybicy jamy ustnej?

Twoim problemem jest długo utrzymujący się nieprzyjemny zapach z ust? Zauważasz biały nalot na języku? Niepokoi Cię pieczenie oraz ból w jamie ustnej?
Dyskomfort powodują bolesne pęknięcia w kącikach ust? Nie lekceważ żadnego z powyższych objawów, ponieważ mogą one świadczyć o grzybicy jamy ustnej – groźnej chorobie, która ma tendencję do szybkiego rozprzestrzenienia się na cały organizm. Poznaj jej przyczyny, charakterystyczne objawy oraz metody leczenia. Dowiedz się także o działaniach profilaktycznych, dzięki którym grzybica jamy ustnej przestanie być Twoim problemem w przyszłości.

Co to jest grzybica jamy ustnej?

Grzybica jamy ustnej (inaczej: kandydoza jamy ustnej, drożdżyca jamy ustnej, grzybica gardła) jest jedną z najczęściej występujących schorzeń jamy ustnej. Stanowi powierzchowne zapalenie błon śluzowych wywołane przez drożdżaki z rodzaju Candida. Chociaż drobnoustroje te bytują na błonach śluzowych u znacznej części populacji, tylko niektóre osoby doświadczają objawów tego schorzenia.

Grzybica jamy ustnej jest chorobą, która występuje w dwóch postaciach klinicznych: ostrej i przewlekłej. Z uwagi na czas trwania objawów, wyróżnić można:

• kandydozę ostrą rzekomobłoniastą – występuje zarówno u niemowląt (w postaci charakterystycznych pleśniawek), jak i osób dorosłych (tutaj często nie daje żadnych objawów)
• kandydozę ostrą zanikową (inaczej rumieniowa, poantybiotykowa) – cechą charakterystyczną są obszary zanikania prawidłowej błony śluzowej
• kandydozę przewlekłą rzekomobłoniastą – typowe jest utrzymywanie się objawów choroby przez dłuższy czas
• kandydozę przewlekłą zanikową – obejmuje protetyczne zapalenie jamy ustnej, zapalenie kącików ust, romboidalne zapalenie języka; często jest skutkiem długotrwałej doustnej antybiotykoterapii
• kandydozę przewlekłą rozrostową – najczęściej występuje u osób palących papierosy (głównie mężczyzn po 30 roku życia).

Natomiast w zależności od zasięgu, kandydoza jamy ustnej może mieć charakter:

• pierwotny – typowe są zmiany obejmujące wyłącznie obszar jamy ustnej
• wtórny – zmiany pojawiają się nie tylko w jamie ustnej, ale rozprzestrzeniają się na błony śluzowe i skórę innych części ciała.

W leczeniu grzybicy jamy ustnej ważne jest rozpoznanie. Dlatego w razie niepokojących zmian, należy zgłosić się do specjalisty.

Co wywołuje grzybicę jamy ustnej?

Grzybica jamy ustnej jest chorobą wywoływaną przez saprofityczne drożdżaki z rodzaju Candida – głównie Candida albicans. Bytują one w jamie ustnej nawet 50% osób dorosłych i 65% dzieci.
Nie u każdego jednak dochodzi do wystąpienia objawów choroby.
Z czego to wynika? Okazuje się, że kandydoza jest schorzeniem, które pojawia się na skutek wystąpienia pewnych czynników sprzyjających.

Czynniki sprzyjające grzybicy jamy ustnej

• Obniżona odporność

Drożdżyca jamy ustnej najczęściej atakuje osoby, u których stwierdzono zaburzenia w funkcjonowaniu układu immunologicznego – zarówno nabyte (np. AIDS), jak i wrodzone (np. PGA). Choroba może rozwijać się również po infekcji bakteryjnej lub wirusowej.

• Zaburzenia metaboliczne i hormonalne

Kandydoza pojawia się często u osób ze stwierdzonymi zaburzeniami metabolicznymi (np. cukrzycą) lub zaburzeniami gospodarki hormonalnej (np. choroby tarczycy, niedoczynność nadnerczy, nadczynność przytarczyc).

• Niewłaściwa dieta i niedobory składników odżywczych

Grzybica jamy ustnej może być następstwem stosowania niewłaściwej diety, która prowadzi do niedoborów takich składników odżywczych jak np. kwas foliowy, żelazo, witamina C.

• Przyjmowanie niektórych leków

Zwiększone zachorowanie na kandydozę obserwowane jest u pacjentów przyjmujących niektóre leki, np. antybiotyki, cytostatyki, kortykosteroidy.

• Fizjologiczne czynniki ryzyka

Do czynników ryzyka grzybicy jamy ustnej zalicza się również: okres noworodkowy, ciążę, grupę krwi 0, wiek powyżej 50 lat (dotyczy kobiet), palenie papierosów.
Warto przy tym podkreślić, że grzybicze zapalenie jamy ustnej bardzo rzadko jest następstwem zakażenia egzogennego.

Grzybica jamy ustnej a zęby

Drożdżyca jamy ustnej – z uwagi na miejsce występowania – może mieć ścisły związek z zębami.
Wśród przyczyn grzybicy języka (określanej również jako grzybica gardła) wymienić można m.in.:

• niewłaściwą higienę jamy ustnej
• zmianę flory bakteryjnej w ustach
• stany zapalne błony śluzowej
• mechaniczne mikrourazy zębów
• dietę obfitującą w węglowodany – cukier jest nie tylko pożywką dla bakterii próchniczych, ale również drożdżaków
• ubytki próchnicze w zębach
• obecność kieszonek dziąsłowych.

Są to główne czynniki, które sprzyjają rozwojowi drożdżaków Candida, wywołujących nieprzyjemne objawy chorobowe – z białym nalotem na języku oraz nieprzyjemnym zapachem z ust na czele.

Kandydoza u osób starszych

Warto przy tym podkreślić, że dość częstą przyczyną kandydozy jamy ustnej u osób starszych są uszkodzenia błony śluzowej. Dochodzi do nich m.in. na skutek nieprawidłowo dopasowanych protez zębowych. Następstwem uszkodzeń jest tzw. protetyczne zapalenie jamy ustnej, które stanowi postać kandydozy przewlekłej zanikowej. Choroba objawia się występowaniem zmian rumieniowych (mniej lub bardziej rozległych) – ograniczających się do miejsca kontaktu z czynnikiem drażniącym lub pojawiających się na całej błonie śluzowej. W miarę rozwoju choroby mogą wystąpić zmiany przerostowe, które będą wymagać interwencji chirurgicznej.

Biorąc pod uwagę powyższe przyczyny, zasadne wydaje się być stwierdzenie, że… zdrowie zaczyna się od zębów.
Wystarczy niewłaściwa higiena jamy ustnej czy nieleczona próchnica, aby bytujące w jamie ustnej drożdżaki zasiały spustoszenie, prowadząc do powstania poważnych zmian.

Grzybica jamy ustnej – jak rozpoznać?

Drożdżyca jamy ustnej jest chorobą, która daje dość typowe objawy. Dzięki charakterystycznym symptomom, schorzenie można szybko rozpoznać i podjąć odpowiednie leczenie.

Objawy ogólne kandydozy jamy ustnej

Ogólne objawy kandydozy to m.in. owrzodzenie jamy ustnej, biały nalot na języku (tak manifestuje się m.in. grzybica jamy ustnej u dziecka w okresie noworodkowym), nieprzyjemny zapach z ust, ból języka, ból dziąseł, wrażenie suchości w gardle.

Warto jednocześnie podkreślić, że niektóre symptomy będą zależeć od tego, jakim rodzajem kandydozy osoba chora ma do czynienia. I tak:

• grzybica ostra rzekomobłoniasta – u noworodków objawia się miękkimi wykwitami przypominającymi zsiadłe mleko (tzw. pleśniawki), zaś u dorosłych występują kożuchowate zmiany
• kandydoza przewlekła rzekomobłoniasta – objawia się kożuchowatymi wykwitami (jak w grzybicy o ostrym przebiegu), jednak zmiany mają tendencję do krwawienia przy próbie usunięcia i utrzymują się znacznie dłużej
• kandydoza ostra zanikowa – manifestuje się występowaniem czerwonych plam, zanikiem brodawek nitkowatych, bólem oraz uczuciem suchości w gardle
• drożdżyca przewlekła rozrostowa – objawia się występowaniem białawych grudek i płytek wyraźnie odgraniczonych, których nie da się usunąć.

Objawy kandydozy przewlekłej zanikowej są dość zróżnicowane – zależą od postaci:

• protetyczne zapalenie jamy ustnej – typowe są zmiany rumieniowe, które z czasem przekształcają się w zmiany przerostowe (bolesne grudki na podniebieniu)
• zapalenie kącików ust – typowe są pęknięcia i krwawienia, które mogą prowadzić do powstania ziarninowej nadżerki
• romboidalne zapalenie języka – dochodzi do zaniku brodawek nitkowatych, a na powierzchni mogą pojawić się guzki z tendencją do twardnienia.

Rozpoznanie grzybicy jamy ustnej następuje po analizie objawów. Jeżeli pojawiają się wątpliwości, wówczas specjalista pobiera materiał ze zmian patologicznych. Po przeprowadzeniu badań mykologicznych można postawić trafną diagnozę i opracować odpowiedni plan leczenia.

Jak leczyć grzybicę jamy ustnej?

Drożdżycy jamy ustnej nie można bagatelizować – nieleczona może mieć poważne konsekwencje zdrowotne. Szczególnie w przypadku osób o obniżonej odporności może dojść do rozprzestrzenienia się zakażenia na cały organizm i zaatakowania wielu ważnych narządów, np. żołądka, dwunastnicy, jelita cienkiego i grubego czy odbytnicy.

Leczenie ogólne grzybicy powinno być poprzedzone badaniem mykologicznym z antymykogramem – pozwoli to zastosować wyłącznie te leki, na które drożdżaki nie wykazują oporności.

Leczenie miejscowe grzybicy jamy ustnej

• Leczenie miejscowe to zazwyczaj pierwszy etap walki z drożdżycą. Odpowiednio dobrane leki pozwalają nie tylko na pozbycie się uciążliwych objawów, ale przede wszystkim na wyeliminowanie przyczyn schorzenia.
  W przypadku grzybicy jamy ustnej u dorosłych stosuje się takie leki działające miejscowo, jak np.:
  • fiolet goryczki 1% – wodny roztwór do pędzlowania jamy ustnej
  • chloroheksydyna 0,2% – roztwór do płukania jamy ustnej
  • magistralne preparaty np. z płynem Lugola, nystatyną – do pędzlowania jamy ustnej
  • nystatyna – proszek do przygotowania zawiesiny
  • mikonazol – żel lub tabletki adhezyjne podpoliczkowe
  • klotrimazol – krem do stosowania na miejsca zmienione chorobowo.

  Jeżeli kandydoza ma postać zapalenia kącików ust, wówczas specjalista może przepisać kremy przeciwgrzybicze i steroidowe, np. z ketokonazolem, klotrimazolem, hydrokortyzonem.
  Sposób stosowania oraz dawkowanie ustala lekarz.

Leczenie ogólne grzybicy jamy ustnej

• Leczenie ogólne przeprowadza się przede wszystkim u pacjentów niereagujących na leczenie miejscowe oraz u osób z obniżoną odpornością w sytuacji ciężkiego przebiegu choroby.
  Najczęściej podaje się takie leki jak: flukonazol, worykonazol, intrakonazol, amfoterycyna, kaspofungina. O dawkowaniu decyduje lekarz, uwzględniając interakcje przyjmowanych leków.

Grzybica jamy ustnej – do jakiego lekarza?

Grzybica niejedno ma imię – może dotyczyć owłosionej skóry głowy, skóry gładkiej, pachwin, stóp, paznokci czy jamy ustnej. Podczas gdy z objawami skórnymi większość osób udaje się do dermatologa, tak wątpliwości może budzić specjalista, który pomoże uporać się z owrzodzeniami jamy ustnej pojawiającymi się w przebiegu grzybicy języka / grzybicy gardła.

Jeżeli zauważasz u siebie niepokojące objawy wskazujące na drożdżycę jamy ustnej, gabinet dermatologiczny nie jest właściwym kierunkiem. W przypadku tego rodzaju kandydozy musisz umówić się na wizytę w gabinecie stomatologicznym. Warto jednak wybrać taką placówkę, w której będzie przyjmował dentysta specjalizujący się w periodontologii.

Periodontolog – w czym się specjalizuje ten lekarz?

Periodontolog jest stomatologiem, który zajmuje się leczeniem chorób przyzębia. W zakresie jego kompetencji leży przede wszystkim leczenie skutków paradontozy oraz wszelkich chorób rzutujących negatywnie na dziąsła. Praca periodontologa jest jednak znacznie szersza, obejmując leczenie chorób błony śluzowej jamy ustnej. Dlatego warto się do niego zgłosić zarówno w przypadku występowania aft, liszaja płaskiego, jak i grzybicy jamy ustnej. Szybkie rozpoznanie oraz odpowiednio dobrany plan leczenia periodontologicznego przyniesie natychmiastową poprawę. Stomatolog uwzględnia przy tym przyczyny choroby – dzięki czemu walka z kandydozą nie jest wyłącznie leczeniem objawowym.

Periodontolog nie tylko leczy grzybicę, ale także edukuje w zakresie prawidłowej higieny jamy ustnej oraz podejmuje działania profilaktyczne zmniejszające ryzyko nawrotów choroby.

Leczenie grzybicy jamy ustnej domowymi sposobami

Chociaż stosowanie leków ogólnych i miejscowych jest główną metodą leczenia grzybicy jamy ustnej, można wprowadzić leczenie domowe – jako formę uzupełnienia kuracji. Istnieje bowiem wiele produktów, które wykazują właściwości antybakteryjne oraz przeciwgrzybicze.

Produkty o właściwościach antybakteryjnych

• Czosnek – nazywany naturalnym antybiotykiem pomaga wyeliminować przyczyny choroby. Spożywanie 2-4 ząbków dziennie może doprowadzić do zredukowania objawów.
• Olejek z drzewa herbacianego – może być wykorzystany do sporządzenia domowych płukanek gardła. Kilka kropli olejku dodaj do szklanki z wodą i płucz gardło kilka razy dziennie.
• Olej z oregano – zawarty w nim karwakrol hamuje namnażanie się drożdżaków oraz działa antybakteryjnie. Wystarczy zmieszać kilka kropli oleju z oliwą z oliwek i tak powstałą mieszanką smarować zmienione chorobowo miejsca.
• Żel aloesowy – słynie ze swoim właściwości bakterio- i grzybobójczych. Wystarczy niewielką ilością żelu posmarować zmiany chorobowe.
• Olej kokosowy – dzięki zawartości cennych kwasów tłuszczowych, działa antybakteryjnie. Eliminuje też drożdżaki, ograniczając powstawanie zmian. Przeznaczony jest do stosowania miejscowego.
• Sok żurawinowy (niesłodzony) – jest polecany z uwagi na zawartość składników przeciwbakteryjnych; pij go 2-3 razy dziennie.

Jeśli chodzi o leczenie domowe, pomocne mogą okazać się wszelkiego rodzaju płukanki. Poza olejkiem z drzewa herbacianego, sprawdzają się m.in. preparaty na bazie wody utlenionej, roztworu nadmanganianu potasu, jodyny, kwasu bornego.

Dieta w walce z grzybicą jamy ustnej

W walce z grzybicą jamy ustnej istotną rolę odgrywa dieta. Z codziennego jadłospisu należy wykluczyć przede wszystkim alkohol, białą mąkę (i produkty z niej przyrządzane), słodycze i produkty zawierające cukier, a nawet owoce. Warto natomiast wprowadzić warzywa będące źródłem m.in. witaminy C, kwasu foliowego, żelaza, cynku.

Jak zapobiegać grzybicy jamy ustnej?

Drożdżyca jamy ustnej jest chorobą, której da się uniknąć. Można także zapobiec jej nawrotom. Wystarczy zmiana dotychczasowych nawyków – takich, które sprzyjają negatywnemu działaniu drożdżaków z rodzaju Candida.

Jeżeli chcesz zmniejszyć do minimum ryzyko grzybicy języka, warto wdrożyć kilka istotnych zasad.

• Odpowiednia higiena jamy ustnej

Poprzez utrzymanie prawidłowej higieny jamy ustnej należy rozumieć: częste mycie zębów (najlepiej po każdym posiłku), stosowanie nici dentystycznych, prawidłowe szczotkowanie uzębienia (tak, by nie przyczynić się do odsłonięcia szyjek zębowych), stosowanie antybakteryjnych płynów do płukania jamy ustnej.
O szczególną higienę muszą zadbać osoby noszące stałe aparaty ortodontyczne.

• Regularne wizyty stomatologiczne

Systematyczne wizyty kontrolne w gabinecie stomatologicznym pozwolą na wykonywanie prostych zabiegów higienizacyjnych, takich jak np. skaling, piaskowanie, fluoryzacja.

• Natychmiastowe leczenie próchnicy

Próchnica jest jednym z czynników, które zwiększają ryzyko wystąpienia grzybicy jamy ustnej u dzieci i dorosłych. Aby nie dopuścić do rozwoju drożdżaków, należy rozpocząć leczenie w momencie pojawienia się nawet niewielkich ubytków.

• Dieta niskowęglowodanowa

Jeżeli masz tendencję do kandydozy, przejdź na dietę niskowęglowodanową. Ogranicz przede wszystkim spożycie cukrów prostych, picie alkoholu.
Zadbaj przy tym o uzupełnianie niedoborów witaminy C, kwasu foliowego, żelaza oraz innych składników odżywczych zmniejszających ryzyko rozwoju owrzodzeń jamy ustnej.

• Zadbaj o odpowiednią protezę

Jeżeli podejmujesz leczenie protetyczne i masz tendencję do zakażeń grzybicą jamy ustnej, skorzystaj z usług sprawdzonego i rekomendowanego protetyka. Dobór odpowiedniej protezy pozwala zmniejszyć ryzyko kandydozy.

Lekarz periodontolog, do którego zgłosisz się w celu leczenia drożdżycy jamy ustnej, poinformuje Cię również poinformuje Cię również o wszystkich elementach działania profilaktycznego.

Grzybica jamy ustnej jest chorobą, której można uniknąć i którą można skutecznie leczyć.
W razie wystąpienia niepokojących objawów jak najszybciej skontaktuj się z dentystą periodontologiem.
W okresie oczekiwania na wizytę możesz zastosować leczenie domowe – najlepiej po uprzedniej (choćby telefonicznej) konsultacji ze stomatologiem. Postępując zgodnie z wytycznymi i kontynuując przyjmowanie leków nawet po ustąpieniu objawów, masz szansę na całkowite wyeliminowanie przyczyny schorzenia oraz ograniczasz ryzyko ponownego pojawienia się grzybicy języka i całej jamy ustnej.